Phân tích bài thơ “Cáo quan về ở nhà” của Nguyễn Khuyến
User Rating: 4 / 5
- Details
- Published: Monday, 31 December 2018 22:48
- Written by Như Ngọc
- Hits: 3459
Nguyễn Khuyến (1835-1909) tại Trung Lương (Bình Lục, Hà Nam) và là một trong những nhà thơ nổi tiếng của nền văn học trung đại Việt Nam.
Thuở nhỏ, Nguyễn Khuyến là một người thông minh, lớn lên học rộng hiểu nhiều. Ban đầu, Nguyễn Khuyến cũng thi hỏng nhưng lần sau ông đạt trạng nguyên cả 3 kỳ thi Hương, Hội, Đình nên người đời gọi ông là tam Nguyên Yên Đổ.
Tuy nhiên, khi ấy, thực dân Pháp sang xâm lược nước ta cùng những trào lưu Tây hóa. Nguyễn Khuyến chán ghét quan trường nên cáo quan về ở ẩn. Tại đây, ông đã cho ra đời nhiều áng thơ bất hủ. Trong đó có bài thơ "Cáo quan về ở nhà".
“Ngần ấy năm nay vẫn ở nhà
Nghĩ ta, ta lại chỉ thương ta
Bóng hiên thêm ngán hơi nồng nhỉ
Ngọn gió không nhường tóc bạc a!
Thửa mạ rạch ròi chân xấu tốt
Đấu lương đo đắn tuổi non già
Khi buồn chén rượu say không biết
Ngửa mặt lờ mờ ngọn núi xa”.
Xem thêm: Rượu thế nào mới là rượu ngon
Mở đầu bài thơ, Nguyễn Khuyến bày tỏ “ngần ấy năm nay vẫn ở nhà”. Mặc dù ngắn gọn nhưng dường như đã nói lên rất nhiều điều. Đó là quãng thời gian tác giả cáo quan ở quê nhưng dường như vẫn đau đáu một nỗi niềm nào đó. Phải chăng là sự chán chường, là sự bất lực trước thời cuộc?
“Nghĩ ta, ta lại chỉ thương ta”- thương ở đây, không chỉ chỉ bản thân có tài nhưng lại sinh ra nhầm thời đại. Nhưng cũng có ý kiến cho rằng, “ta” ở đây chính là vận nước nổi trôi, mờ mịt.
Hai câu tiếp theo trong bài thơ thể hiện rõ nỗi muộn phiền của tác giả, dường như những nghĩ suy, bất lực, bế tắc trước thời cuộc càng khiến tác giả thêm bạc mái đầu. Và dù đã có tuổi, về quê ở ẩn nhưng điều đó vẫn khiến Nguyễn Khuyến băn khoăn.
Nếu như những câu trên, tác giả chỉ nói “bóng gió” thì ở những câu cuối, cái trăn trở về thời cuộc ngày càng trở nên rõ nét hơn thông qua hình tượng:
“Thửa mạ rạch ròi chân xấu tốt
Đấu lương đo đắn tuổi non già”
Nghệ thuật ẩn dụ được tác giả sử dụng rất tài tình. Mượn hình ảnh chân thực về thửa ruộng có cây mạ xấu, cây mạ tốt để nói lên sự lẫn lộn giữa người với người trong xã hội, nhất là trong bối cảnh phong trào “Tây hóa” ngày càng mãnh liệt.
Mặc dù vậy, “sức người có hạn”, nên nghĩ vậy mà đau đáu vậy nhưng Nguyễn Khuyến vẫn đành bất lực, chọn làm bạn bên chén rượu để quên đi hiện thực xã hội tàn khốc. Nhưng buồn thay “nâng chén tiêu sầu càng sầu thêm” nên cuối cùng, tác giả vẫn “ngửa mặt lờ mờ ngọn núi xa”. Có lẽ, tác giả đang hi vọng vào sự đổi thay cũng như tương lai tươi sáng hơn chăng?
Xem thêm: 5 lý do chọn rượu Vọc làm quà biếu Tết ...